​

Bốn nghị quyết chiến lược vừa được Bộ Chính trị ban hành, gồm: Nghị quyết 57/2024 về “đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia”; Nghị quyết 59/2025 về “Hội nhập quốc tế trong tình hình mới”; Nghị quyết 66/2025 về “đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước trong kỷ nguyên mới”; Nghị quyết 68 về “phát triển kinh tế tư nhân”… chính là bốn yếu tố cấu thành ấy. Nhưng để đoàn tàu chạy nhanh, bền bỉ, an toàn, không thể thiếu đội ngũ trí thức khoa học - công nghệ, những người tham gia vận hành “động cơ” tri thức, góp phần giữ cho nhịp tàu vững vàng và nhanh về đích.

Nghị quyết 57 - Động cơ

 Nghị quyết 57 ví như “động cơ” của đoàn tàu, đưa khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số thành sức mạnh đột phá. Hai điểm then chốt của Nghị quyết là: coi dữ liệu như một “tư liệu sản xuất”, biến thông tin thành nguồn lực sinh lợi; và cơ chế sandbox cho phép thử nghiệm công nghệ, mô hình mới trong môi trường có kiểm soát. Theo logic, không có thử nghiệm thì sẽ không có đột phá. Các mục tiêu cũng rất rõ ràng: đến năm 2030, kinh tế số chiếm ít nhất 30% GDP; đến 2045 con số này là 50%. Những con số không phải để trang trí mà để thúc giục: ai làm chủ công nghệ và dữ liệu, người đó sẽ làm chủ tương lai.

Nghị quyết 59 - Tấm vé thông hành

Có “động cơ” thôi chưa đủ, muốn ra thế giới phải có “vé thông hành”. Nghị quyết 59 mở ra cánh cửa hội nhập không còn dừng ở “tham gia”, mà là chủ động kiến tạo luật chơi. Hội nhập giờ không chỉ là xuất khẩu hàng hóa, mà còn là giáo dục, khoa học, công nghệ, văn hóa, quốc phòng, an ninh. Ở đây, trí thức không chỉ là “người học hỏi”, mà còn là người đem trí tuệ Việt Nam ra thế giới. Hội nhập là trao đổi hai chiều, với bản lĩnh và trách nhiệm.

Nghị quyết 66 - Đường ray

Có “động cơ”, có “vé thông hành” nhưng đường ray yếu, tàu sẽ khó về đích. Nghị quyết 66 chính là “đường ray: vững chắc. Nghị quyết nhấn mạnh vai trò của thể chế: pháp luật phải minh bạch, đi trước một bước, tránh chồng chéo. Thực tế, có không ít mô hình, đề án thí điểm mang tính đột phá đã từng lỡ dở chỉ vì vướng thủ tục, văn bản hướng dẫn chậm ban hành. Vì vậy, trí thức không chỉ ở trong phòng thí nghiệm, mà còn phải góp tiếng nói vào quá trình xây dựng chính sách, cung cấp luận cứ khoa học, phản biện công khai để luật vừa có căn cứ thực tiễn, vừa dễ thi hành. Một “đường ray” tốt là bảo đảm cho đoàn tàu tốc độ cao.

Nghị quyết 68 - Khoang chở hàng

Và để chuyến tàu có ý nghĩa, phải có hàng hóa chở đi. Nghị quyết 68 được ví là “khoang hàng kinh tế tư nhân”. Nghị quyết khẳng định: kinh tế tư nhân là động lực quan trọng. Mục tiêu là 2 triệu doanh nghiệp, đóng góp trên 50% GDP vào năm 2030. Nhưng số lượng thôi chưa đủ, quan trọng hơn là chất lượng hàng hóa - những sản phẩm có giá trị và sức cạnh tranh. Đây là lúc doanh nghiệp cần trí thức khoa học - công nghệ: biến ý tưởng thành sản phẩm, nghiên cứu thành quy trình, và giúp doanh nghiệp tham gia chuỗi giá trị toàn cầu.

Sứ mệnh của trí thức với “đoàn tàu”

Ghép lại, Nghị quyết 57 là “động cơ” của đoàn tàu, Nghị quyết 59 là “tấm vé thông hành”, Nghị quyết 66 là “đường ray” vững chắc, Nghị quyết 68 là “khoang hàng” kinh tế tư nhân. Đất nước có đầy đủ các yếu tố để hình thành “đoàn tàu đổi mới”. Nhưng đoàn tàu ấy chỉ có thể vận hành thông suốt khi có sự tham gia có trách nhiệm của toàn xã hội. Trong đó, trí thức khoa học - công nghệ cần thực sự nhập cuộc một cách chủ động và sáng tạo.

Trí thức hôm nay mang trên vai ba sứ mệnh: tiên phong trong sáng tạo; đồng hành cùng doanh nghiệp và người dân; và hội nhập với cộng đồng khoa học quốc tế.

Tri thức, nếu chỉ nằm trên trang sách hay ngăn kéo thì chỉ là tri thức. Nhưng khi đi vào đời sống bằng tâm huyết, trách nhiệm bằng những việc làm, những sản phẩm cụ thể, tri thức sẽ trở thành động lực phát triển, là sự thịnh vượng của quốc gia, dân tộc.​

(Bài viết có sử dụng AI để định hướng, chọn lọc cách tiếp cận nội dung 4 Nghị quyết)

​Nguyễn Ngọc Vũ